ارتباط ذهن آگاهی و مراقبه

-1-4-6-رابطه ذهن آگاهی با مراقبه

اصطلاح «ذهن­ آگاهی» و «مراقبه ­ی ذهن ­آگاهی» غالباً به جای یکدیگر به کار می­روند که بخشی از ابهامات به عدم وجود تعریف عملیاتی از ذهن ­آگاهی برمی­گردد­، زیرا برخی آن را به

عنوان یک شیوه یا تکنیک[1] و برخی به عنوان یک فرایند[2] تعریف می­کنند. مراقبه­ی ذهن­آگاهی اشاره به ساتیپاتاناویپاسانا[3]، مراقبه آگاهی مراقبه بینشی[4]دارد که از ریشه­های مشابهی در ذهن­آگاهی مربوط به بودیسم ماهایانا برخوردارند. با این وجود، ذهن­آگاهی متمایز از مراقبه ذهن­آگاهی می­باشد؛ زیرا مراقبه­ی ذهن­آگاهی، شیوه­ای است که بر مشاهده­ی مستقل لحظه حاضر در زمینه موضوعاتی که دائماً تغییر می­کنند تأکید دارد. مراقبه­ی ذهن­آگاهی شامل ایجاد خود­مشاهده­گری[5] می­شود که زمان خاصی را به تمرین منظم ذهن­آگاهی اختصاص می­دهد (رابینز[6]،2002). در طول مراقبه­ی ذهن­آگاهی، فرد به تنفس و حالات بدنی خود توجه نموده و نسبت به کلیه­ی رویدادها، نگرش پذیرشی اتخاذ می­کند (برسلین، زاک و مک­ماین،2002).

بنابراین مراقبه­ی ذهن­آگاهی، شیوه یا تکنیکی است که می­تواند باعث افزایش حالت روانشناختی موسوم به «ذهن­آگاهی» شود. ذهن­آگاهی نیز به دلیل دیدگاه خاصی که نسبت به ماهیت توجه و انحراف حواس دارد با رویکردهای مراقبه­ای تمرکزمحور (مانند مراقبه فراتجربی، مراقبه آرامسازی، راج یوگی[7]، مراقبه ساماتا[8]) هم جهت است، با آنکه رویکردهای تمرکزمحور در بودیسم تراوادا ریشه دارند (کارداسیوتو،2005).

افرادی که در مراقبه­ی تمرکزمحور درگیر می­شوند، توجه خود را به یک محرک واحد متمرکز می­دارند و چنانچه انحرافی در توجه­شان رخ دهد دوباره آن را بر محرک مربوطه متمرکز می­سازند. این رویکردها، تمرین­های «اجباری» نامیده شده­اند. برعکس در تمرین ذهن­آگاهی، فرد به دامنه ای از محرکات بیرونی یا درونی توجه نموده و از آنها آگاهی حاصل می­نماید (بائر،2003) و نسبت به انحراف حواسی که پیش می­آید نگرش پذیرشگرانه اتخاذ می­کند (برسلین و همکاران،2002).

شواهدی دال بر متفاوت بودن فرایندهای تمرکزمحور و ذهن­آگاهی­محور موجود می­باشد؛ مثلاً کسانی که به تمرین ذهن­آگاهی می­پردازند به لحاظ توانایی توجه کردن در زمان حضور محرک غیرشرطی بهتر عمل می­کنند. بنابراین در حالیکه مراقبه تمرکزمحور بر کنترل کانون توجه تأکید دارد، رویکرد ذهن­آگاهی درصدد ارتقاء دامنه آگاهی می باشد.

[1] – Method or technique

[2] – Process

[3] – Satipatana vipassana

[4] – Insight meditation

[5] – Watcher self

[6] – Robins

[7] – Roj yogi

[8] – Samatha meditation