— رگههای آن نقش زیبایی ایجاد کرده است.
۱۶-۲ قیمت گذاری فیروزه تراشیده
فیروزهی تراشیده را بر حسب نوع، جنس آن به انواع زیر قیمت گذاری میکنند:
۱-۱۶-۲ عال عجمی
عالیترین نوع فیروزه تراشیده را گویند و لفظ «عال» مخفف کلمه «عالی» است. «عال عجمی»، دارای سه شماره است: شمارهی ۱ به نام «عال» (عالیترین نوع فیروزه است)؛ شمارهی ۲ به نام «دو عال»؛ شمارهی ۳ به نام «سه عال».
۲-۱۶-۲ عجمی درجه مرغوب
به چهار درجه رقمبندی میشود: شمارهی ۴ درجهی ۱؛ شمارهی ۵ درجهی ۲؛ شمارهی ۶ درجهی ۳؛ شمارهی ۷ درجهی ۴.
۳-۱۶-۲ عال عربی
تقریباً نوع پایین فیروزه است و دو درجه دارد: شمارهی ۸ درجهی ۱؛ شمارهی ۹ درجهی ۲٫
۴-۱۶-۲ عربی درجه مرغوب
نوع نازلتر است و سه درجه دارد: شمارهی ۱۰ درجهی ۱؛ شمارهی ۱۱ درجهی ۲؛ شمارهی ۱۲ درجهی ۳٫
۵-۱۶-۲ شجری تراشیده
فیروزهی شجری تراشیده: این نوع فیروزه، فقط ۵ درجه دارد با پنج شماره.
۱۷-۲ انواع دستگاه فیروزه تراشی
دستگاه تراش فیروزه دو نوع است: یکی دستگاه قدیمی که با «کمان» و«زهرود» و به کمک دست راست به راه میافتد، و دیگری دستگاه برقی است که جدید است. دستگاه قدیمی هنوز در کنار دستگاه جدید (برقی)، به حیات خود ادامه میدهد.
۱۸-۲ عملیاتی که در مورد فیروزه تراشی استفاده می شود
۱-۱۸-۲ باب حبه
شکستن سنگ فیروزه و جدا کردن قسمت زائد آن است. این عمل، از نظر فن فیروزهتراشی، حائز اهمیت بسیار است. کارگری که «باب حبه» میکند باید آشنایی کامل با طبیعت سنگ فیروزه داشته باشد. بداند که سنگ را از کجا قطع کند تا صدمهیی به فیروزه وارد نیاید و با در نظر گرفتن مقدار فیروزهای که در آن سنگ است برای یکی از شکلهای تراش، آماده شود از این رو، کارگر فیروزهتراش قبل از شکستن سنگ فیروزه، آنرا با نظر مجرب خود بررسی میکند و به دقت تصمیم میگیرد، آنگاه با «چفت» یا «اجنه»سنگ را میشکند.
۲-۱۸-۲ چفت
ابزاری است فلزی، که برای «باب حبه» کردن فیروزهی «عجمی» که پُرگوشت و کمسنگ است به کار میآید. چفت، تقریباً همان انبردست است؛ دو دسته به طول ۵/۱۴ سانتیمتر و ضخامت ۵/۰ سانتیمتر دارد و دهانهی آن در حدود ۵/۱ سانتیمتر باز میشود و قسمتهای زائد را در دهان میگیرد و جدا میکند.
۳-۱۸-۲ اجنه
برای «بابحبه» کردن فیروزهی «سنگدار» به کار میرود. که در شکستن، به ظرافت کمتری محتاج است. «اجنه»، نوعی چکش دو لبهای است فلزی، که دستهای چوبی دارد به طول ۳۱ سانتیمتر.
۴-۱۸-۲ حبه کردن
وقتی فیروزه، «باب حبه» شد، یعنی قسمتهای پُرسنگ و زائد خود را از دست داد؛ هنوز دارای ذرات زائدی است و لبهها و پهلوهایی دارد که باید گرفته شود و فیروزه به صورت «حبه» درآید. برای این کار، فیروزهی «باب حبه» را در میان تکهپارچهای که به «لتّهی کار» معروف است، با سه انگشت دست چپ میگیرند و به طرف «چرخ تراش» میبرند؛ تا قسمتهای زائد و زوایا و کنارههایی که قبلاً حذف نشده و باقی مانده است با این دستگاه تراشیده شود.
۵-۱۸-۲ خم تراش یا چرخ حبه
چرخی است مدور از سنگ سمباده که برای حبه کردن سنگ فیروزه در دستگاه فیروزهتراشی قرار میگیرد.
۶-۱۸-۲ سر چوب کردن
در این مرحله، باید فیروزه را سر چوب قرار داد تا برای تراش بعدی آماده شود. این مرحله، از مراحل قبل، دقیقتر است؛باید آن را با چسبی به نام کندل بر سر چوبی به اسم لوخ چسباند(چون ریز است و در دست قرار نمی گیرد)تا راحتتر تراش بخورد.
۷-۱۸-۲ کندل
نوعی چسب است که برای چسباندن فیروزه بر سر «لوخ» میسازند و عبارتست از: «گل روشویه» و «لار» (نوعی چسب) و روغن پیه.
۸-۱۸-۲ لوخ
چوبی است که از ساقهی نوعی نی میسازند و فیروزهتراشها آنرا از ساحل «کشف رود» که اهالی، آن را دریا مینامند میآوردند این ساقهها را به وسیله نوعی قیچی که به آن «گاز» مینامند به قطعات ۵/۱۳ سانتیمتری درمیآورند.
۹-۱۸-۲ لار
نوعی چسب می باشد.
۱۰-۱۸-۲ کشکول
در کنار دستگاه، پیالهی کوچکی به نام «کشکول» قرار دارد که پر از آب میکنند و فیروزه را در فواصل تراش در آن فرو میبرند، تا خیس شود و بهتر آمادهی تراش باشد.
۱۹-۲ افرادی که در قیمت گذاری فیروزه نقش دارند
دانلود متن کامل این پایان نامه در سایت abisho.ir |