منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 209

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

دله بازی-رفتار آدم دله
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج
دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

پیر شَوی-عمرت دراز باد

خود را به کسی بستن-خود را به کسی نسبت دادن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار
زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز
زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید
دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

عینک ذره بینی بسیار قوی

حاضر به یراق-حاضر و آماده

دسته-ساعت دوازده

پا منبری-شاگرد روضه خوان

ارزانی(بخشیدن، دادن)

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

تپق-گرفتگی زبان

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

بازداشتی-زندانی موقت

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن
زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

چاک زدن-نگا. چاک دادن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن
حجله خانه-اتاق شب زفاف

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پیش بینی کردن کار یا شخصی
خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان
اُتُل-شکم-اتوموبیل

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

آکله فرنگی-سیفلیس
جبهه ی جنگ-میدان جنگ

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

جزوه-کتابچه-دفترچه

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

جگرکی-جگر فروش

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد
از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)
باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
بابا شمل-لوطی-داش مشدی

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن
چارلا-چهار لا-چهار تو
پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

توالت کردن-آرایش کردن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

خدا داده-دیم کاری

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

حال و احوال-وضعیت-کیفیت
دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

جن بو داده-نوعی دشنام است

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است
رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

دزدیده-دزدکی

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

دست پیش-گدا

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی
زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن
دستمال ابریشمی برداشتن-چاپلوسی کردن-تملق کردن
جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

حظ کردن-لذت بردن

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

انگشت‌شمار(کم، معدود)

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

آشنا روشنا(دوست آشنا)

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

بنده منزل-خانه ی من

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)
آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن
رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

چله-چاق-چرب و چیلی
خاله خرسه-دوست نادان

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

دلپخت-پختن مغر چیزی

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن
جن بو داده-نوعی دشنام است

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)
خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

د ِ-زود باش!

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

اهل دود(سیگاری)

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

جان کلام-اصل مطلب

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

دریافت-گرفتن-ادراک

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

زاق-چشم زاغ چشم

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

جاری-زن برادر شوهر

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

به کیشی آمدن و به خیشی رفتن-بی اعتبار و بی ثبات بودن

خدابیامرزی-درخواست بخشش

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

حلال-زن یا شوهر

خنگ خدا-نادان و کودن

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

ذلیل مرده-ذلیل شده

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر
ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

دل رحم-مهربان

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

چپه-کجی به یک سمت

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

درد گرفتن دل از اسهال

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

تَخم-مهمل تَخم

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

رژیم گرفتن-رژیم داشتن
زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

خاله خرسه-دوست نادان

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن
آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

در دار-دارای سرپوش

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن
زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

چس خور-آدم خسیس-بخیل

ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

خواربار-ارزاق-خوراک

چای کاری-کشت و زرع چای

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

شماره ی نوشته : ۱- ۹ / ۷

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
پاکاری-شغل پاکار

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

جبهه-میدان جنگ

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

پُرتابل-قابل حمل

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

دریافتی-حقوق

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

دل قرصی-اطمینان

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر
بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

کار شگفت‌انگیز کردن

حمله ور شدن-یورش بردن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

چهار چوب-محدوده-قاب

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت
از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

درشت-حرف زشت-دشنام

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

رو آب انداختن-فاش کردن-آشکار کردن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

دده سیاه-نوکر-نوکر سیاه

زیر دل زدن-تهوع آوردن

دل کسی آمدن-دل آمدن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

دل-معده

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)
پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد
خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

چروکیدن-چین دار شدن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

حرف-سخن-گفتار-کلام

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند