کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 11

 

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن
چَکه-شوخ و بذله گو

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

بنا بودن-قرار بودن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

راپرت-گزارش-خبر

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

بقچه بندی-ران چاق
با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

تنبان درآر-بی حیا-دریده

بدلی-تقلبی-جنس بد

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

 

چو-شایعه

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

خمیره-سرشت-ذات

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

دیر کرد-تاخیر-تعویق

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

پینه کردن- پینه بستن

بی مخ-بی عقل-شجاع

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی
خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس
آتشِ تر-شراب-لب معشوق

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

چاره ساز-خداوند

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

 
پُخت کردن-پختن
تنگ بودن وقت-دیر شدن

حرف بی ربط-سخن نامربوط
تک و پو زدن-به هر دری زدن-با تمام درماندگی کوشیدن

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

درگاهی-آستانه
چپ رو-تند رو
پر و پاچه-پا-پاچه
اکبیری-زشت-بی‌ریخت

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

 

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط
از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید
دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

چش-چشم

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

در دست-آماده-حاضر

 

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

 

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
خوب شدن-شفا یافتن-تندرست گشتن
دک و دنده-بالا تنه
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

 

دومندش-دوم از آن

 

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

 
پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

درآمد-عایدی

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

 
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
تو در تو- تو به تو

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

درگاهی-آستانه

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد
زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

چک و چیل-لب و لوچه
بی پایه-دروغ-پوچ

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

ترک بیلمز-آدم نادان

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

تک پران-زن نانجیب

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

زاچ-زائو

 

 

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

در چاه افتادن-فریب خوردن
زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن
خاطر خواه-عاشق-دل باخته
تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

ترک بیلمز-آدم نادان
بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

دمپایی-کفش راحتی خانه

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

 

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

 

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

پیش پیشکی-از پیش

 

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن
خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 
آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

خیط کشیدن-خط کشیدن

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

ختم شدن-پایان گرفتن
استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن
در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

 

چله نشینی-خانه نشینی

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

 

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

 
 

زَوال-مست مست-لول

 
دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

چانه لغی-راز داری نکردن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

ز ِله-ستوه-عجز

 

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

تِر زدن-خراب کردن کار

حشری-شهوت ران-پر شهوت

 

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن
دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

 

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

 

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه
خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

 

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت

پیش کردن در-بستن در

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن
بد شیر-متقلب-بد جنس
بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است
خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

 

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)
خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

 

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

به تور زدن- به تور انداختن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

 

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی
پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
 

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

 

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی
الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی

آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی
پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن
اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه
حرف پوچ-سخن بی معنی

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

انگشت‌شمار(کم، معدود)

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی
جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

بی فک و فامیل-بی کس و کار
امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

 

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

خاله بی بی-نوعی آش

چاک کردن-نگا. چاک دادن
به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

استخوان‌دار-محکم-بااراده

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند
دلگرم-علاقه مند-مشتاق

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

دست و بال-دور و بر-اطراف

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن
جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ
افتاده-فروتن-متواضع
چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری
جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

 
جیک-صدا-آواز

پس نشستن-عقب نشینی کردن

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد
بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

 

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

تردستی-مهارت-شعبده بازی

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود
به پول رساندن-فروختن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است