کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 211

آدم دیرجوش(کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد)
چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

بَر و بیابان-دشت و صحرا

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

 

باهاس-باید-بایست
دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

دلِی دلِی-حاشا-انکار

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
چاسان فاسان-آرایش-بزک
 

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

جلز و ولز-سوز و گداز

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

خاک پاک-زادگاه

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

 
بنده منزل-خانه ی من
پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

پشمالو-دارای موهای بسیار

خایه دار-با جرات-شجاع

جَستن چشم-پریدن پلک چشم

دست و بال-دور و بر-اطراف

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

 

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

آب و خاک-میهن-دیار

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

جَخت-متضاد صبر

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن
حی و حاضر-آماده
 

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

 

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

زیر جلی-پنهانی-آهسته

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

بامبه-توسری

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

چروک-چین و شکن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن
دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

ته گرفتن-سوختن غذا

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن
نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

 

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز
از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

 

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد
پُکیدن-ترکیدن

رجاله-اراذل و اوباش

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

رایانه-کامپیوتر

جبهه-میدان جنگ

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

 

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

بسیار دلواپس و نگران بودن

آهوی خاور-آفتاب

روغنی-آلوده به روغن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

باد خوردن-هوا خوردن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد
بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن
تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن
تلخه-تریاک-سوخته

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

 

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)
زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد
پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا
خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

زمخت-درشت-ناهنجار

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

 

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

 

چپری آمدن-زود آمدن

چاقالو-چاق-فربه

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

پا پتی-پا برهنه
از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

 

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

 
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

 

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

 

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

 

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن
در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان
بَهمان-فلان

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

چس خوری-خست-بخل

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

 

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن
پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

از سر نو-دوباره

خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند

چیلک دان-چینه دان

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

دنیا آمدن-زاده شدن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

 

حبه کردن-دانه دانه کردن

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

دور دست-جایی دور

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

آکله فرنگی-سیفلیس

چیلک دان-چینه دان
برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

 
چرند-حرف پوچ و بی معنی

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو
دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

حمله گرفتن-غش کردن

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

 

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

تاب بازی-بازی کردن با تاب
بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن
جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

جیک-صدا-آواز

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

 

 

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

خیره-بی شرم-پر رو

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

چُس افاده-افاده ی بی جا

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

 

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

پوست هندوانه زیر پای کسی گذاشتن-کسی را با تحریک حس غرورش به خطر انداختن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

 

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

آمده(شوخی و لطیفه)

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

 
تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

چلچلی-دیوانگی-بیعاری

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

داشتن-مشغول بودن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن
این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

بز دل-ترسو

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر
چوب زدن-با چوب تنبیه کردن
پهن شدن آفتاب-روز شدن

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

 
خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن
افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

 
بازار مکاره-بازار موقت

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

 

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

 
درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

افسارگسیخته(سرکش)

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

خوب-کافی-بسیار

 

 

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
 

 

آخرین تحویل(قیامت)

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

زود رنج-نازک دل-حساس
بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

 

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

رومیزی-منسوب به میز

دو پا-انسان

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

جا در جا-فورن-جا به جا

راه راه-دارای خطوط موازی

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

 

 

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

حرص خوردن-عصبانی شدن

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

 

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

 

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)
چروک انداختن-چین انداختن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

آلکلی(معتاد به الکل)

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

تته پته-لکنت زبان

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

حُقه-زرنگ و ناقلا

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی
ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند