کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار قسمت بیست و دو

 

آب شیراز(شراب)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

زمین گذاشتن سر-مردن
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن
آتش بی‌باد(ظلم، می)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن
الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

چاخان پاخان-دروغ

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)
چس محل کردن-بی اعتنایی کردن
چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن
بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
بدک-نه چندان بد
چاره-درمان
خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن
آفتاب به آفتاب(هر روز)

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن
دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

خوش گوشت-آن که زخم تن او زود بهبود می یابد-خوش ادا-خوش اخلاق

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن
توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

 

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

چِخه-نگا. چِخ

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن
احوال گرفتن-جویای حال شدن
زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

 

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

ازرق شامی(اخمو، ترشرو)
دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

تَپوک-ضربه ی دست یا پا
دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

ارباب حجت-اهل منطق

 

ذِله کردن-ذله آوردن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

برادر تنی-برادر حقیقی
دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

 

 

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

 
دستک-دفتر حساب

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن
پیشانی-بخت و اقبال-طالع

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

حضوری-رو در رو
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن
تلمبار- تل انبار
خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن
بدک-نه چندان بد
 

 

 

تت و پت-لکنت زبان

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت
زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

چُل کلید-جام درویشان

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود
از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن
جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

 

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن
آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

 

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

پروار-فربه-چاق

تر دست-ماهر-شعبده باز

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن
چپ رو-تند رو

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد

تیر کردن-نشان کردن

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

حساب کردن-پرداختن خرج
رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند
چشم شور-آن که چشم زخم زند

پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار
از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

 

(به زبان کودکان) زخم شدن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

دوبل-دو برابر
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن
دود-دخانیات-مواد مخدر

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

زنیکه-زنکه

خط کش-وسیله ای برای زسم خط
بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

تو دوزی-دوختن از درون

خال به خال-خال خال

رودرواسی-رودربایستی

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند
 

 

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

جای سفت-وضعیت سخت
تَپوک-ضربه ی دست یا پا

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن
برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

زهره دان-کیسه ی صفرا

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن
رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

 
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

پا واکردن-به راه افتادن بچه
راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن-کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

چک و چانه-کنایه از دهان

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

دمپایی-کفش راحتی خانه

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

ذِله شدن-ذله آمدن
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا
تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

پخش-پراکنده

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

راستکی-واقعی

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد
دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن
ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

راه اندازی-راه انداختن
پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

 

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)
خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع
چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

اجل معلق-مرگ ناگهانی

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

 

بند آوردن-متوقف کردن

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

 

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

پِی-دنبال

زُل زدن-خیره نگاه کردن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن
اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

 

 

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

 

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

زیر دُم سُست-زن منحرف

در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

دو جین-دوازده تا

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

 

چین-یک بار درو-بک بار چیدن
حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

 

 

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

تند نویسی-سریع نویسی

پُر توپ-خشمگین

 

بامبه-توسری

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

خر و پف-نگا. خرناس

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

چنار عباس علی-متلک بد
آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن
زبون-حقیر-توسری خور

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

 
درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

 

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)
چُر-ادرار

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

 

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

 
جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

خش افتادن-خراش افتادن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

پینکی رفتن-چرت زدن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن
رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

 
از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

 

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن
جیش-ادرار در زبان کودکان

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر