مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 335

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن
 

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع
خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن
زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

ای والله-در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود-آری به خدا

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

ریز-خرد-کوچک

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

 
رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

حق دادن-تایید کردن

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
 

بُراق-خشمگین-عصبانی

 

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد
با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

 

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

 
پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

 

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

دست چین-گزیده-منتخب

 

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

 
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

 
اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

 

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

پیش کسوتی-قدمت و برتری
تپه ماهور-زمین ناهموار

رمباندن-خراب کردن

دوری-ظرف غذاخوری پهن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چپه-کجی به یک سمت

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی
بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست
زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

 

باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را
راسته بازار-بازار راست و مستقیم

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن
 

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن
چَکه-شوخ و بذله گو

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

 

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

آمده(شوخی و لطیفه)

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب

 

دزد زده-سرقت شده

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن
دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

 

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود
چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی
دوبل-دو برابر

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

تخته زدن-پنبه زدن

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده
چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

درشت-حرف زشت-دشنام

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

پوست پیازی-نازک و بی دوام

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

 

پَس-ناجور-خراب

انداختنی-جنس نامرغوب

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

خرده بُرده-مشکل-اختلاف
 

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

 

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

 

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

دستِ راست-سمت راست

خاکروبه-زباله-آشغال

آکله فرنگی-سیفلیس

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

حتم داشتن یق-ین داشتن

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

باردار-آبستن-حامله

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن
خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن
بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

 

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

زیر آبی-زیرآبکی
زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
پابوسی-زیارت
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

 

تپق-گرفتگی زبان

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

برادر تنی-برادر حقیقی
به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن
تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

 

عینک ذره بینی بسیار قوی

باد گرفتن-مغرور شدن
زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

 

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

اشک کوه-یاقوت-لعل

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری
بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

 

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

 

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

تا-لنگه-همتا

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

دیالله-زود باش دیگه !

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار
زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

 

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

خودخوری-حالت خودخور
رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

جاری-زن برادر شوهر

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

 

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن
پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد
دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

بی پرده-رک و صریح-آشکار
رودل-سنگینی معده

بی در رو-بن بست

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است
 

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند
چُل کلید-جام درویشان

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

زیر سر داشتن-آماده شدن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

خواب و خوراک-خورد و خواب
دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود
 

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

دست فروش-دوره گردی که کالای خود را روی دست انداخته و می فروشد

 

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

تاریخچه-تاریخ مختصر

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

پس بودن-عقب افتادن از دیگران
داشتن-مشغول بودن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

جگرکی-جگر فروش

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

 
پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)
اروای ننه‌ات-ارواح بابات

چای کار-کشت کننده ی چای

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل
پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 
چاسان فاسان-آرایش-بزک

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

اوضاع احوال-وضع و حال

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

چَکه-شوخ و بذله گو

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

چار راه-محل تقاطع دو راه

تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن

چله نشینی-خانه نشینی

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن
جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن

راپرت-گزارش-خبر

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

چوروک خوردن-چین برداشتن

 

 

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

چل مرد-مرد کوتاه قد

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

چروک انداختن-چین انداختن

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

چال افتادن-گود شدن

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

آب به چشم آمدن-طمع کردن

 

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

 

 
ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

بی معنی- بیخود

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

خاله شلخته-زن شلخته و بی احتیاط

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)
چوب خوردن-تنبیه شدن
آبِ دندان-حریف ساده
رودل-سنگینی معده

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

دو بامبی-دو دستی-با دو دست
پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن
بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک