روستای میمند، یادگاری از مهرپرستانِ ایرانی

روستای میمند کرمان که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده یکی از منحصربه‌فردترین روستاهای ایران بشمار می‌رود و من این فرصت رو پیدا کردم تا سفری یه‌روزه به این منطقه داشته باشم و خونه‌ های دست‌کنه و معماری عجیب اونو از نزدیک ببینم.

شاید بد نباشه یادآوری کنم که قبلا در مورد ارگ بم در استان کرمان، روستای درک در استان سیستان‌وبلوچستان و قلعه سریزد در استان یزد براتون نوشتم و گزارش امروز رو به معرفی «روستای تاریخی میمند» در استان کرمان اختصاص داده‌ام.

واسه آشنایی با این ظرفیت گردشگری حیرت‌انگیز از شما دعوت می‌کنم تا انتهای این گزارش همراه من باشین.

روستای میمند، یادگاری از مهرپرستانِ ایرونی

روستای میمند در استان کرمان و در شهر بابک در شمال شرقی شهر کرمان واقع شده.
پس از عبور از یه راه نیمه بیابانی، می‌توان از دور خونه‌ های غار مانندی رو دید که همه در کنار هم و به فرم نیم‌دایره در مساحتی نه خیلی بزرگ قرار دارن.

روستای میمند / عکس: فروغ بیداری

پس از عبور از کیوسک نگهبانی که در ورودی روستای میمند کرمان قرار داره، با یه تابلوی سنگی مواجه شدیم که روی اون نوشته بود «پروژه بزرگ روستای تاریخی میمند». کمی جلوتر از این تابلو و در سمت چپ، ساختمون تازه‌ساخت یه طبقه‌ای وجود داشت که در واقع کارگاه نمدمالی بود و مردی مشغول آماده سازی نمد واسه ساخت کلاه‌نمدی بود.

پس از عبور از این کارگاه، چند پله از سطح گذر اصلی پایین رفتیم و وارد غاری با دری کوتاه و کوچیک شدیم که گفته می‌شد حمامه. جذابیت این «کیچه‌»های نیمه تاریک با سقف‌های کوتاه در این بود که هوای خنکی داشتن. یعنی با اینکه هوای بیرون تقریبا گرم بود اما وقتی پا به درون هر کدوم از این دخمه‌مانندها می‌گذاشتیم، به روشنی فرق دمای فضای داخلی و بیرون رو متوجه می‌شدیم. گفته می‌شد درجه گرما این اتاق‌ها حدود ۵ درجه متفاوت از بیرونه.

باید بدونین که روستای ۳ هزارساله میمند شهربابک تنها روستای تاریخی در دنیاس که هنوز به روش سنتی و قدیمی زندگی می‌کنن. حتی اهالی اون در زبون و گویش خود بازم از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌کنن.

در مقابل بعضی خونه‌ ها پیرزن‌ها با لباس‌های رنگی و محلی خود نشسته بودن اما تقریبا هیچ تعاملی با گردشگران نداشتن. من از یکی از این خانوم‌های پیر اجازه خواستم تا از دستش عکس بگیرم اما خانوم میان‌سالی که در کنارش نشسته بود با عصبانیت گفت که اینجور حقی ندارم. گفتم فقط از دست ایشون عکس می‌گیرم نه از صورتشون که اون خانوم با لحن تندی به پیرزن گفت دست و صورتت رو بپوشونه. من معذرت‌خواهی کردم و داشتم از مقابلشون رد می‌شدم که پیرزن گفت ۵۰ هزار تومن به من بده تا بذارم از دست‌ام عکس بگیری. من هم لبخند زدم و رد شدم.

این رفتار برام عجیب بود و با خودم تصور کردم با اینکه زندگی‌ این مردم بسیار ساده و خالی از هرگونه وسیله یا امکانات دنیای امروزیه، اما به این خاطر که گردشگران زیادی به این روستای تاریخی رفت‌وآمد می‌کنن، ساکنین اونجا راه و روش تجارت و کسب درآمد از ساده‌ترین مسائل رو به‌خوبی آموخته‌ان. این موضوع رو می‌شد در کنار گذر اصلی داهات هم به روشنی دید؛ در کنار این کوچه‌ی خاکی زنان دستفروشی نشسته بودن که از ادویه تا سوغات کرمان رو واسه فروش بساط کرده بودن.

روستای میمند / عکس: فروغ بیداری

در همین راه گوسفندانی هم در رفت‌وآمد بودن که نشون می‌داد مردم این روستای کوچیک و تاریخی از راه دامداری امرار معاش می‌کنن.

جذابیت دخمه‌های دستکند روستای میمند کرمان در این بود که درهای ورودی اونا همه چوبی بود اما با پارچه‌های رنگی و قشنگتر اونو مزین کرده بودن که هوا به داخل خونه در رفت‌وآمد باشه. هم اینکه در سقف ورودی درها بیشتر گیاهانی رو می‌شد دید که برعکس (رو به زمین) روییده بودن که منظره جالبی ایجاد کرده بود.

ورودی کیچه / عکس: فروغ بیداری

روستای میمند در استان کرمان همه با هم ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق داره.
بعضی محققان فکر می کنن که این خونه‌ ها حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارن. در مورد ساخته شدن این دخمه‌ها هم نظرات و فرضیه‌های مختلفی مطرحه.

بعضی از باستان شناسا بر این عقیده‌ان که ساخته شدن این چاله‌ها به عنوان خونه در دل کوه‌ها به دلایل مذهبی بوده چون که مردم روستای میمند قبل از پیدایش زرتشت مهر پرست بوده‌ان و از نظر اون‌ها، کوه عنصری مقدس بوده.
همین باور باعث شده تا به کندن خونه در دل این کوه‌ها روی بیارن و اونا رو به پرستش‌گاه خود تبدیل کنن.

در آیین مهرپرستان کوه عنصری مقدسه

مهرپرستان کوه رو نماد استواری، توان، پایداری و اراده می‌دونستن. یکی از ارکان این آیین مهرپرستی براساس شکست ناپذیری و جاودانگی پدیده‌ها هستش و همین عقیده اون‌ها رو به طرف تقدیس کوه‌ها کشونده.

حجاران میمندی هم که مهرپرست بوده‌ان، عقاید و باوراشون رو در معماری سکونتگاه‌هاشون پیاده کرده‌ و به نمایش گذاشته‌ان.

در روستای میمند کتیبه‌ای مهم و تاریخی پیدا شده که بعد از رمز گشایی اون این مضمون به دست اومده: «روزی که کوه‌ها شکاف بردارن افسانه‌های میمند به حقیقت می‌پیوندد و گنجینه‌های میمند ظاهر می‌شن. اما فقط یه نفر که از طرف خورشید اومده باشه می‌تونه به اون‌ها دست پیدا کنه.»

اما واقعیت اینه که هنوز انگیزه‌ی اصلی از ساخته شدن این خونه‌ ها مشخص نیس.

حسینیه در روستای تاریخی میمند

کیچه‌ها (خونه‌ های دستکَند در دل کوه) عموما از چند اتاق، راهرو و طویله تشکیل شده‌ان. دیواره های بیشتر این کیچه‌ها مشکی شده.
دلیلش وجود تنور و فضای شومینه مانندی در دل خونه‌ ها بوده که در همون‌جا نون هم پخت می‌کرده‌ان. سوزوندن هیزم طی سالیان متمادی در اتاق‌ها باعث شده تا بدنه داخل اونا ایزولاسیون شده و طول عمر بیشتری پیدا کنن.

بزرگ‌ترین کیچه‌‌ی روستای تاریخی میمند شهر بابک از ۹۰ متر مربع تجاوز نمی‌کنه.

در هر کدوم از اتاق‌ها، تاقچه‌هایی در اندازه‌های جورواجور واسه جای تختخواب، ظروف، صندوق، چراغ و … کنده شده‌ است. هر خونه یه ورودی مشترک داره و طویله و اتاق نشیمن در دو طرف پاگرد قرار دارن.

البته باید بگیم که همه کیچه‌ها یه ساختار ندارن و از نظر اندازه و تعداد اتاق‌ها باهم متنفاوت هستن. در آخر هم بگیم که بزرگ‌ترین کیچه‌‌ی روستای تاریخی میمند شهر بابک از ۹۰ متر مربع تجاوز نمی‌کنه.